У мінскай галерэі «Арт-Беларусь» прадстаўлены выставачны праект «дарогаю Скарыны». Ён прымеркаваны да 500-годдзя выдання «Малой подорожной кніжкі» Францыска Скарыны, асобнік якой знаходзіцца ў карпаратыўнай калекцыі ААТ «Белгазпрамбанк».
Куратар карпаратыўнай калекцыі Белгазпрамбанка Аляксандр Зінкевіч і першы намеснік старшыні Беларускага саюза мастакоў Наталля Шарангович на ўрачыстым адкрыцці выставы
Дадзенае выданне нашага вялікага суайчынніка набыта Белгазпрамбанкам ў 2016 годзе. Значэнне гэтай пакупкі для айчыннай культуры цяжка пераацаніць, бо ў Беларусь быў вернуты асобнік першай кнігі, надрукаванай на восточнославянских землях.
– выстава «дарогаю Скарыны» – гэта аўтарскі погляд на творчасць вялікага беларуса, чыю дзейнасць варта разглядаць не ў лакальным, а ў глабальным кантэксце, – распавёў Аляксандр Зінкевіч у інтэрв'ю «банк.NOTE». – Для дзеячаў эпохі Адраджэння быў уласцівы цікавасць да розных сфераў чалавечай дзейнасці. Шмат у чым гэта вызначалася тым, што, адчуўшы эмоцыі «першаадкрывальніка», Людзі імкнуліся перажыць іх зноў. І хоць Сярэднявечча не было такім ужо «цёмным» часам і ўнесла ў агульнасусьветную культуру гіганцкі ўклад, якое рушыла за ім Адраджэнне неверагодна пашырыла гарызонт чалавечых магчымасцяў. У гэты дзіўны час і давялося тварыць Францыску Скарыне.
На выставе, акрамя арыгінальнага асобніка «Малой подорожной кніжкі» з банкаўскага сходу, дэманструюцца факсіміле ўсіх гравюр Францыска Скарыны з іншых яго выданняў – 38 маштабных ілюстрацый, падрыхтаваных да друку Канстанцінам Вашчанка і Аляксандрам Зінкевічам, што дазваляе гледачам атрымаць больш шырокае ўяўленне пра творчасць першадрукара. У экспазіцыі прадстаўлена максімальна дакладная якая працуе рэканструкцыя станка Францыска Скарыны, а таксама станкі і механізмы для друку XIX – пачатку XX стагоддзяў. Акрамя таго, велізарная карта, створаная па матывах прататыпаў XVI стагоддзя, паказвае маршрут вялікага падарожжа Скарыны па Еўропе. Наведвальнікі атрымалі магчымасць адчуць сябе датычнасці творчасці вялікага беларуса – для гэтага прама на выставе ім прапанавана сабраць некалькі вялікіх пазлаў-гравюр нашага асветніка.
задача выставы «дарогаю Скарыны» – з аднаго боку, пагрузіць гледача ў атмасферу той эпохі, а з другога, паказаць ужо вядомыя творы беларускага гуманіста ў новым святле.
– У гэтым годзе мы святкуем 500 гадоў з дня стварэння «Малой подорожной кніжкі», І выстава накіравана на тое, каб раскрыць адну з граняў таленту Скарыны – талент графіка-ілюстратара. А для кнігі ілюстрацыя – найважнейшы складнік, – тлумачыць Аляксандр Зінкевіч. – Менавіта ілюстрацыі задаюць настрой ўсёй кнігі. Шмат у чым менавіта з іх дапамогай кнігі «чыталіся». Ілюстрацыя – гэта яшчэ і вялікая адказнасць, таму што яна візуалізуе ў нас у свядомасці вобраз героя або сюжэт, мастак закладвае сваю карціну тэксту, якая потым становіцца агульным успрыманнем.
Скарына, безумоўна, таленавіты ілюстратар і мастак са сваім вобразным побач. Пры стварэнні экспазіцыі мы пастараліся зрабіць на гэтым акцэнт і маштабаваць яго ілюстрацыі да велізарных фарматаў, дадалі колеру – гэта дазваляе гледачу разгледзець кожную дэталь і сімвал, якімі напоўнены ілюстрацыі Скарыны. Павелічэнне фармату часта прыводзіць да таго, што кампазіцыя гэтага не вытрымлівае і пачынае «сыпацца», У нашым выпадку гэтага не адбылося, наадварот, малюнка, павялічаныя да манументальных памераў, вырабляюць на гледача яшчэ большае ўражанне. І, вядома, выстава дазваляе гледачу паглядзець творчасць Скарыны-графіка ў максімальна шырокім аб'ёме – ў экспазіцыі прадстаўлены 40 яго графічных лістоў.
Мерапрыемства праходзіць у рамках абвешчанага Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Года гістарычнай памяці. Праект працуе да 16 студзеня 2023 года.
Гэта ўжо другі маршрут Белгазпрамбанка па «дорагам Скарыны». першы – міжнародны – быў пракладзены банкам у 2017 годзе ў Вільні, Полацку і Мінску.
Францыск Скарына з'яўляецца адным з найважнейшых прадстаўнікоў нашай нацыянальнай культуры. Ён стаў ключавой фігурай эпохі Адраджэння ў Беларусі. Асоба Францыска Скарыны ўключае ў сябе мноства талентаў – заснавальнік восточнославянского кнігадрукавання, асветніты-гуманіст, доктар медыцыны, таленавіты пісьменнік, публіцыст, перакладчык, знаўца святых тэкстаў і, вядома ж, выдавец.
У пачатку 1520-х гадоў Скарына пераехаў у Вільні, дзе вырашыў працягнуць сваю выдавецкую дзейнасць, распачатую ў Празе. У сталіцы Вялікага княства Літоўскага ён стварыў уласную друкарню, якая стала першай на тэрыторыі ўсёй Усходняй Еўропы. Каля 1522 года ў віленскай друкарні Скарыны была выдадзена «Малая падарожная кніжка».
Цікава, што кніжка не ўтрымлівае якіх-небудзь дадзеных, якія сведчаць пра час яе выдання. Гэтую дату атрымалася ўсталяваць дзякуючы размешчанай у ёй Пасхалии ( захавалася толькі ў экзэмпляры Капенгагенскай каралеўскай бібліятэкі ) – своеасаблівага календара, разлічанага з 1523 па 1543 гады, у якім пазначаны даты так званых «пераходзячых» царкоўных святаў ( Вялікдзень, Ушэсце, Троіца ), якія ў розныя гады прыпадаюць на розныя дні, а таксама ўказаны даты сонечных і месяцовых зацьменняў. Для Скарыны не мела ніякага сэнсу выпускаць каляндар для тых гадоў, якія ўжо прайшлі, такім чынам, датай выдання «Малой подорожной кніжкі» прынята лічыць 1522 год.
– Кніга сустрэла сваё 500-годдзе, а нам з вамі трэба будзе сустрэць Новы 2023 год, – дадаў Аляксандр Зінкевіч. – Карыстаючыся выпадкам, я жадаю вам і вашым блізкім здароўя і шчасця, каб вы знаходзілі ў паўсядзённым жыцці крыніцы натхнення і радасці, і да хуткай сустрэчы на новых выставачных праектах, якія будуць адкрываць для вас выдатны свет мастацтва!
